• Tweet

BSP Elbit Systems Hermes 900

     Chcąc odpowiedzieć na zapotrzebowanie rynkowe na taktyczne BSP klasy MALE (Medium Altitude Long Endurance) izraelska firma Elbit Systems zdecydowała się na rozszerzenie swej oferty o systemy bezzałogowe większe od odnoszącego sukcesy eksportowe Hermesa 450. Pierwsze informacje na temat nowego BSP ujawniono wiosną 2007 roku. Towarzyszyły im wizualizacje przedstawiające bezzałogowy samolot zachowujący, pomimo większych rozmiarów, dość znaczne podobieństwo do mniejszego Hermesa 450. Wspomniany bezzałogowy statek powietrzny zachowywał cygarowaty kształt kadłuba, układ napędowy z pojedynczym silnikiem i śmigłem pchającym, usterzenie motylkowe oraz trzypunktowe podwozie z kółkiem przednim. Odróżniał się jednak od mniejszego Hermesa 450 układem średniopłata i możliwością chowania podwozia.

   Zadania stawiane przed nowym systemem BSP zdefiniowano podobnie jak w przypadku innych maszyn tej klasy, tj. jako prowadzenie szerokiego spektrum rozpoznania i zwiadu, zarówno optycznego, radiolokacyjnego, radioelektronicznego i łączności oraz wskazywania celów. Ponadto nowa maszyna miała mieć również możliwość wypełniania roli retranslatora. 

   Do oblotu Hermesa 900 pierwotnie miało dojść jeszcze w 2007 roku. Prace badawczo – rozwojowe uległy jednak znacznemu przedłużeniu. Wraz z nimi przesunięciu w czasie uległ termin pierwszego lotu. Oficjalnym powodem ku temu była chęć implementacji najnowszych rozwiązań technicznych. Oblot prototypu przełożono początkowo na 2008 rok, jednak i ta data nie została dotrzymana. Po kilkunastu miesiącach prac, 1 kwietnia 2009 roku, firma Elbit Systems zapowiedziała raz jeszcze, że przed końcem tego samego roku jej najnowszy bezzałogowy samolot rozpoznawczy wzniesie się w końcu w powietrze. Ostatecznie, tym razem zgodnie z zapowiedziami, oblot Hermesa 900 ostatecznie odbył się 9 grudnia tego samego roku. Pięć dni później izraelska firma oficjalnie poinformowała o tym fakcie publicznie.

Prototyp Hermesa podczas lotu, fot. Elbit Systems.  

   Po testach samej platformy, które ukończone miały zostać na początku 2010 roku, rozpoczęto testy różnego rodzaju systemów rozpoznawczych, tj. pochodzących z oferty Elbitu głowic elektrooptycznych, systemów rozpoznania radioelektronicznego etc. W drugiej połowie 2010 roku Hermes 900 miał być już konstrukcją na tyle dojrzałą, aby umożliwić jego wejście do służby u pierwszych odbiorców. 

   W porównaniu do Hermesa 450, Hermes 900 dysponuje większą długotrwałością lotu przy możliwości osiągania pułapu powyżej 9150 m. Nowy BSP wyróżnia się również większym udźwigiem, na poziomie 350 kg, a także lepszym dostosowaniem do lotów w niesprzyjających warunkach atmosferycznych. Dysponuje również większą długotrwałością lotu, tj. na 36 godzin. Elbit Systems zapewnia również, że nowa konstrukcja charakteryzuje się znacznie rozwiniętą modułowością, co pozwoli na łatwą wymianę i dostosowanie wyposażenia bezpilotowca do wypełniania misji o zróżnicowanym charakterze. 

   Wśród systemów rozpoznania i systemów elektronicznych zastosowanych na Hermesie 900,  w zależności od wymagań odbiorcy, mogą znaleźć się, prócz niejako już standardowych w przypadku BSP, głowicy elektrooptycznej i laserowego wskaźnika celu, również systemy rozpoznania elektronicznego SIGINT oraz COMINT i ELINT (AES 201V ESM/ELINT) jak i radiolokator SAR. W tym ostatnim przypadku Hermesy 900 mają zostać wyposażone w radiolokatory SAR/ISAR Gabbiano T200 opracowane przez włoską firmę SELEX ES. Ta ostatnia została wskazana jako dostawca, przez Elbit, pod koniec czerwca 2011. Hermes 900 stał się pierwszym BSP wyposażonym we wspomniany radar. Pierwotnie, te ważące 62 kg systemy dedykowane były raczej dla załogowych śmigłowców morskich. Radary SELEXa mogą być wykorzystywane zarówno do rozpoznania akwenów morskich jak i terenów lądowych. W przypadku głowicy elektrooptycznej producent zdecydował się zastosować produkowane przez swą spółkę zależną głowice Elop Ltd. DCoMPASS. Nieco później zaoferowano także możliwość instalacji elektrooptycznych systemów wielospektralnych opracowanych również przez Elbit Systems a także elektrooptycznego systemu Skyeye zapewniającego możliwość dookólnej obserwacji obszaru o powierzchni 3100 km². 

   Wśród systemów rozpoznania proponowanych na BSP Hermes 900 znajduje się również dysponujący anteną z aktywnym skanowaniem elektronicznym radar  obserwacji powierzchni Thales Searchmaster. Znalazł on zastosowane m.in. także na modernizowanych  samolotach patrolowych Atlantique 2. Sam radar ma mieć zasięg rzędu 370 km i posiada zdolność do obserwacji dookólnej. 

   Wedle zapewnień producenta Hermes 900 może wykorzystywać infrastrukturę i systemy naziemne oraz dowodzenia opracowanych dla Hermesa 450, w tym stacje kontroli naziemnej. Ułatwić ma to produkcję oraz eksploatację większego bezpilotowca.

   W czerwcu 2013 roku Elbit zaprezentował również możliwość instalacji na Hermesach 900 dostosowanego do tego celu (w grę w tym przypadku wchodzi redukcja wymiarów oraz masy elementów składowych systemu oraz dostępnej mocy generatorów elektrycznych) systemu samoobrony SPS-65V5. Przynajmniej w teorii powinno zwiększyć przeżywalność wspomnianych BSP na polu walki. Na marginesie warto zauważyć, że gabaryty systemu miałyby pozwalać również na instalację SPS-65V5 na BSP szczebla taktycznego, a wiec aparatach charakteryzujących się wyraźnie mniejszymi rozmiarami niż ma to miejsce w przypadku Hermesa 900. Trzeba mieć jednak świadomość tego, że w przypadku systemów szczebla taktycznego ładunek użyteczny jest stosunkowo ograniczony, więc instalacja tego rodzaju systemów, nawet tak lekkich jak SPS-65V5,  może jednak wymuszać np. rezygnację z instalacji jednego ze środków rozpoznania. Instalacja SPS-65V5  wiąże się bowiem z dodaniem co najmniej kilkunastu kilogramów, co ograniczy udźwig BSP. Blok systemu ostrzegania przed opromieniowaniem radarem ma charakteryzować się bowiem masą 7 kg, zaś cztery czujniki systemu ostrzegania przed opromieniowaniem laserem mają zaś mieć masę 4 kg. 

   Latem 2014 roku producent Hermesa 900 poinformował o stworzeniu wariantu BSP dedykowanego do patrolowania akwenów morskich. W takiej konfiguracji, przy ładunku użytecznym o masie 350 kg BSP ma przenosić prócz głowicy elektrooptycznej radar obserwacji powierzchni morza oraz systemy rozpoznania elektrooptycznego o radioelektrycznego. Dodatkowo BSP miałby otrzymać radiostacje pozwalające operatorowi na kontakt z jednostkami nawodnymi. Oczywisty uzupełnieniem „morskiego” Hermesa miałyby być satelitarne systemy łączności, które miałyby pozwolić na wykonywanie patroli w promieniu 1850 km. 

Opis techniczny   

   Hermes 900 jest jednopłatowym bezpilotowym aparatem latającym klasy MALE przeznaczonym do prowadzenia rozpoznania z wykorzystaniem różnego rodzaju systemów pokładowych umożliwiających w zależności od zamontowanego zestawu urządzeń prowadzenie rozpoznania optycznego, radiolokacyjnego czy radioelektronicznego.

Widok na stanowisko operatorów BSL Hermes, fot. Elbit Systems. 

   Samolot został zbudowany w układzie średniopłata. Jego skrzydła charakteryzują się dużym wydłużeniem. Sam kadłub Hermesa 900, tak jak pozostała cześć płatowca, zbudowany został z kompozytów. Początkowo kadłub otrzymać miał niezbyt skomplikowany w formie kształt, zbliżony do wydłużonego „cygara”, ze zwężającą się częścią dziobową, analogicznie jak miało to miejsce w przypadku Hermesa 450. Ostatecznie jednak w przedniej części kadłuba pojawiła się charakterystyczna wypukła owiewka tworząca charakterystyczny garb. Pod nią rozmieszczono satelitarny system łączności oraz systemy kierowania lotem. Tył kadłuba zwieńczony został usterzeniem motylkowym mocowanym do górnej powierzchni kadłuba. W końcowej części kadłuba zamontowano pojedynczy, czterosuwowy, czterocylindrowy silnik turbodoładowany Rotax 914 o mocy 84,5 kW (115KM) i pojemności 1,21 l. Napędza on pojedyncze, dwułopatowe śmigło pchające. Wlot powietrza do silnika usytuowany został pod tylną częścią kadłuba. Hermes 900 w odróżnieniu od mniejszego członka rodziny, Hermesa 450, wyposażony został w podwozie chowane z kółkiem przednim oraz goleniami podwozia głównego chowanymi w skrzydłach (do zewnątrz). To pierwsze chowane jest do komory we wnętrzu dolnej, dziobowej części kadłuba (goleń przednia chowana jest kierunku przeciwnym do kierunku lotu). Start jak i lądowanie BSP odbywa się z pasa startowego z wykorzystaniem własnego napędu. Hermes 900 wyposażony został w ”autonomiczny” system automatycznego startu i lądowania. Do utrzymania łączności ze stanowiskiem kontroli naziemnej oraz transmisji danych BSP wykorzystuje radiowe oraz opcjonalne satelitarne łącze wymiany danych. To drugie pozwala na zwiększenie promienia działania i operacje poza linią horyzontu. Bezpilotowiec może operować zarówno w trybie autonomicznym jak i kontrolowany przez operatora z ziemi. Aparat latający wyposażono także w systemy łączności pozwalające na kontakt z kontrolą ruchu powietrznego oraz systemy identyfikacji swój – obcy. Jedna stacja kontroli naziemnej może obsłużyć dwa BSP.

Użytkownicy

   Zgodnie z ogłoszonymi wiosną 2009 roku oczekiwaniami producenta, wkrótce po oblocie, z projektem zapoznać mieli się potencjalni odbiorcy. Niebawem miało to przynieść pierwsze efekty. Promocję nowego systemu zaczęto jednak o wiele wcześniej. Jeszcze jesienią 2007 roku, a więc kiedy nowy system znajdował się na etapie projektu, firmy Elbit, L-3 Communications MAS oraz Thales zaoferowały Hermesa 900 kanadyjskiej armii. Poszukiwała ona wówczas platformy rozpoznawczej w ramach programu „Joint Airborne Intelligence, Surveillance and Reconnaissance Capability” (JAIC). Porozumienie między kanadyjskim oddziałem firmy L-3 a Elbitem zakładało, że w przypadku zdobycia kontraktu na dostawy dla sił zbrojnych Kanady Hermesy 900 byłyby produkowane i serwisowane na miejscu. Transakcja, której pierwotnie rozstrzygnięcie przewidywano na 2009 rok, nie doszła jednak ostatecznie do skutku, a armia kanadyjska wykorzystywała w Afganistanie wypożyczone BSP Heron.

   Pierwszym odbiorcą Hermesów 900, co na dobrą sprawę nie powinno dziwić, okazały się być jednak IDF. 2 maja 2010 roku, producent Hermesa 900, izraelski koncern Elbit Systems Ltd. poinformował o zdobyciu zamówienia ze strony Ministerstwa Obrony Izraela na dostawę pierwszego systemu Hermes 900. W jego skład wchodziły mają trzy aparaty latające. Wartość umowy oszacowana została na około 50 mln USD. Część tej kwoty miała być jednak przeznaczona na dostawy kolejnych BSP Hermes 450. Postanowienia umowy miały zostać wypełnione przed upływem trzech lat od chwili zawarcia kontraktu. W ramach tej samej umowy zwiększone zostały również możliwości aktualnie wykorzystywanych, przez IDF bezpilotowców Hermes 450. W tym przypadku chodzi najprawdopodobniej o modernizację sensorów pokładowych.

   10 stycznia 2011 roku, Elbit poinformował o przekroczeniu przez pierwszy prototyp Hermesa 900 granicy 350 godzin spędzonych w powietrzu. Przekazano wówczas informacje o rychłym rozpoczęciu prób w locie przez drugi prototyp BSP. Pierwsze izraelskie Hermesy 900 miały osiągnąć gotowość operacyjną w 2012 roku.

W odróżnieniu od modelu 450, większy Hermes 900 dysponuje chowanym podwoziem. Fot. Elbit Systems.

   Plany zakupu kolejnych BSP tej klasy miały zostać zatwierdzone i umieszczone w pięcioletnim planie zakupów Sił Samoobrony Izraela. Kolejna partia Hermesów została zamówiona w 2013 roku. W 2014 roku Hermesy 900 miały być już bardzo intensywnie wykorzystywane w czasie tzw. Operacji Protective Edge, czyli kolejnej fazy konfliktu izraelsko – palestyńskiego. Bezzałogowce operowały w rejonie Strefy Gazy. Co ciekawe, dopiero po zakończeniu operacji miało dojść do finalizacji prób BSP i przyjęcia ich do uzbrojenia.

   W izraelskiej służbie omawiane BSP otrzymały ostatecznie nazwę własną Kochav czyli Gwiazda. Hermesy 900 operują z bazy Palmachim przenosząc standardowy zestaw systemów rozpoznawczych złożony z głowicy elektrooptycznej oraz systemu systemów rozpoznania systemów łączności (COMINT – Elbit SkyFix)  zdolnych do jednoczesnego monitorowania wybranych transmisji i równocześnie przeszukiwania szerokiego pasma. Ponadto wyposażenie zainstalowane na izraelskich Hermesach 900 ma pozwalać na prowadzenie rozpoznania systemów GSM z monitorowaniem i rejestrowaniem przechwyconych rozmów włącznie. Wspomniane systemy mają mieć również możliwość prowadzenia zagłuszania. W tym ostatnim przypadku chodzi o oferowane przez firmę Elbit systemy SkyJam.

   Pierwszym odbiorcą zagranicznym, który zdecydował się na zakup Hermesów 900 stało się Chile. Pod koniec 2010 roku tamtejsza prasa poinformowała o zainicjowaniu konkursu na dostawy bezpilotowców dla Chilijskich Sił Powietrznych (Fuerza Aérea de Chile – FACh). O zwycięstwo ubiegać mieli się trzej izraelscy producenci systemu tego typu. Wśród proponowanych bezpilotowych systemów rozpoznania znały się, oferowany przez Aeronautics najnowszy wariant BSP Aerostar (Aerostar prezentowany był już w Chile wiosną 2010 roku), pochodzące z oferty Elbitu BSP Hermes 450 i 900 oraz oferowany przez IAI Heron. Ostatecznie zwycięzcą okazał się być Hermes 900. Bezpilotowce przeznaczone dla Chile wyposażone zostały w głowice elektrooptyczne DCoMPASS oraz niewymienione z nazwy radary. Według nieoficjalnych informacji chilijskie BSP wykorzystane mają zostać do patrolowania długiej linii brzegowej Chile. Przyczynić ma się to do obniżenia kosztów tego typu operacji prowadzonych przez załogowe samoloty patrolowe FACh. Elbit stara się również aktywnie o zainteresowanie produkowanymi przez siebie BSP kolejnych odbiorców z Ameryki Południowej. Pomocna w tym przypadku może okazać się m.in. współpraca nawiązana z brazylijskim Embraerem.

   Do 2013 roku Chilijskie Siły Powietrzne odebrały trzy BSP Hermes 900, z których jeden dostosowano specjalnie do prowadzenia rozpoznania akwenów morskich, w związku z czym BSP otrzymał radar obserwacji powierzchni morza. Zainteresowanie nabyciem BSP tego samego typu wykazuje również chilijska flota. 

   3 stycznia 2012 roku izraelski producent poinformował o podpisaniu wartego 50 mln USD kontraktu na dostawy Hermesów 900 dla nieokreślonego odbiorcy z kontynentu amerykańskiego. Ostatecznie okazała się być nim meksykańska policja. Jeszcze w tym samym roku na zakup mieszanej floty Hermesów 450 i 900 zdecydowała się także Kolumbia. Kraj ten stał się czwartym odbiorcą omawianych systemów bezzałogowych klasy MALE. Izraelska firma poinformowała, że realizacja umowy ma potrwać około roku, w praktyce dostawy BSP trwały nieco dłużej. Pierwszy z Hermesów 900 zamówionych przez Kolumbię miał zostać dostarczony w lutym 2013 roku. Sam kontrakt został zawarty w ramach umowy międzyrządowej. Wraz z Hermesami 900 dostarczone miały zostać stacje kontroli naziemnej, łącza satelitarne oraz głowice elektrooptyczny Elbit Systems Electro - Optics Elop DCoMPASS. 

   W marcu 2014 roku Elbit zawarł umowę na dostawę systemu Hermes 900 przeznaczonego dla Força Aérea Brasileira (FAB). Dość niecodziennym zapisem wspomnianego kontraktu były wyjątkowo krótki czas dostawy wynoszący 2 miesiące. Zakup Hermesów 900 dla FAB powiązany był z przygotowywaniami do mistrzostw świata w piłce nożnej rozgrywanymi w 2014 roku w Brazylii. 

   Należące do Brazylijskich Sił Powietrznych Hermesy 450 i 900 na co dzień stacjonują w bazie w Santa Maria w stanie Rio Grande do Sul położonym w południowej części kraju, przy granicy z Urugwajem.  Zgodnie z założeniami dowództwa FAB w przyszłości kraj ten zamierza wejść również w posiadanie uzbrojonych BSP jednak deklaracje te nie są formalnie powiązane ze wspomnianymi BSP. 

   W czerwcu 2014 roku wybór Hermesa 900 jako następcy eksploatowanych systemów Ruag Ranger ogłosiła szwajcarska agencja zamówień obronnych Armasuisse. Hermes 900 w pokonanym polu pozostawił konkurencyjną ofertę izraelską z BSP Israel Aerospace Industries Super Heron TP.  Wartość kontraktu została oszacowana na 279 mln USD. Same Hermesy 900 miałyby zastąpić Rangery do 2020 roku, jednak sam kontrakt wymaga wcześniejszej akceptacji szwajcarskiego parlamentu, co przewidziano na 2015 rok. Do końca bieżącego roku miałaby zostać podpisana również oficjalna umowa z Elbit Sytems, a pierwsze BSP w takim przypadku trafią do służby w 2017 roku. Wybór Hermesów 900 został poprzedzony serią prób obu konkurencyjnych konstrukcji.

   Przy okazji informacji o wyborze BSP Hermes przez Szwajcarię podano również do wiadomości informacje o wykonaniu serii demonstracyjnych lotów Hermesa 900 wyposażonego w silnik na paliwo ciężkie (JP-8).  Próbne loty miały być prowadzone tak w Szwajcarii jak i w Izraelu. To właśnie ten wariant Hermesa 900 ma trafić do służby w Szwajcarii. Aktualnie nie planuje się dostosowania szwajcarskich BSP do przenoszenia uzbrojenia, a Hermesy 900 mają wykonywać jedynie szeroko pojęte zadania rozpoznawcze.

   W sumie Hermesy 900 miały jak dotąd zostać wybrane przez 8 użytkowników. BSP w morskim wariancie patrolowym, we współpracy z firmą Windward, został również zaoferowany również Indiom. Sam BSP prócz standardowego zestawu systemów rozpoznania złożonego z głowicy elektrooptycznej oraz radaru obserwacji powierzchni SELEX Gabbiano T200 miałby przenosić również systemy rozpoznania radioelektronicznego oraz automatycznej identyfikacji.

Dane techniczne:

* Z czego maksimum 250 kg w zatokach kadłubowych.

Michał Gajzler.

• Tweet