2023-08-07 08:48:59
Wzrost liczebności Wojska Polskiego nadąży za rozbudową struktur?
Rozbudowa Sił Zbrojnych RP, stała się niestety elementem trwającej już nieformalnie parlamentarnej kampanii wyborczej. W dniu 7 lipca br. szef MON Mariusz Błaszczak poinformował, że Wojsko Polskie liczy obecnie ponad 175 tys. „żołnierzy pod bronią”, nie wyjaśniając jednak co się pod tą liczbą kryje, a jednocześnie jest ona porównywana z liczbą 95 tys. żołnierzy zawodowych w 2015 roku. Można zatem mieć wrażenie, że przez 8 ostatnich lat liczebność Wojska Polskiego wzrosła o 80 tys. żołnierzy oraz że Wojska Lądowe zwiększyły się z trzech dywizji w 2015 roku do pięciu dywizji obecnie. Warto jednak przyjrzeć się bliżej tym informacjom...
Ponad 160 żołnierzy DZSW wypowiedziało 7 lipca br. w Białej Podlaskiej słowa roty przysięgi wojskowej. Utworzenie tego rodzaju służby to dobra decyzja, ale ważne będzie, ilu z tych żołnierzy po roku służby zdecyduje się pozostać w Wojsku Polskim i przejść na żołnierzy zawodowych. Fot. 18. DZ.
Resort obrony od br. zdecydował się utajnić szczegółowe informacje dotyczące liczebności Wojska Polskiego, przekazując część danych Najwyższej Izbie Kontroli w formie zastrzeżonej, choć wcześniej były one jawne i nie odpowiadając na pytania dziennikarzy w tym zakresie, a jednocześnie pozostawiając sobie prawo do publikowania wybranych informacji, ale w większości tylko tych, które wskazują, że liczebność wojska szybko rośnie.
Zanim przejdziemy do obecnej liczebności Wojska Polskiego, warto przyjrzeć się danym w tym zakresie określonym na koniec 2022 roku, które można porównać ze wcześniejszymi latami. W tym przypadku resort obrony ujawnił jedynie, że wówczas Wojsko Polskie liczyło 164 000 żołnierzy, nie podając jednak ilu żołnierzy przypadało na poszczególne rodzaje służby, korpusy (oficerów, podoficerów i szeregowych) i Rodzaje Sił Zbrojnych. W sprawozdaniu Najwyższej Izby Kontroli z wykonania budżetu państwa w 2022 roku w części 29 „Obrona narodowa” wskazano, że na dzień 31 grudnia 2022 roku liczba żołnierzy zawodowych wynosiła 118 340, a liczba żołnierzy Terytorialnej Służby Wojskowej (TSW), czyli żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej (WOT) bez żołnierzy zawodowych WOT, wyniosła 31 730. Razem daje to liczbę 150 070 żołnierzy. Do podawanych przez MON 164 000 żołnierzy nadal zatem brakuje 13 930. W sprawozdaniu NIK napisano również, że w 2022 roku do nowo utworzonej Dobrowolnej Zasadniczej Służby Wojskowej (DZSW) wstąpiło 16 431 żołnierzy, a w ramach aktywnej rezerwy służbę pełniło 193 żołnierzy, jednak nie podano ilu z tych żołnierzy pozostawało w służbie na koniec 2022 roku.
Infografika prezentująca m.in. liczebność Wojska Polskiego na koniec 2015 roku i 2022 roku. Fot. MON.
Uszczegółowieniem powyższych danych była informacja podana 20 grudnia 2022 roku mówiąca, że WOT liczą już 36 tys. żołnierzy. Biorąc pod uwagę, że na koniec 2022 roku było 31 730 żołnierzy TSW można w przybliżeniu przyjąć, że żołnierzy zawodowych WOT na koniec ubiegłego roku było ok. 4 300.
Dane dotyczące liczebności żołnierzy zawodowych, TSW oraz wstąpień do DZSW w 2022 roku opublikowane przez Najwyższą Izbę Kontroli. Źródło: NIK.
Kolejne dane dotyczące liczebności Sił Zbrojnych RP poznaliśmy po publikacji przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) „Małego Rocznika Statystycznego Polski 2023”. Podano w nim, że Wojsko Polskie na koniec 2022 roku liczyło: 118,3 tys. żołnierzy zawodowych, 31,7 tys. żołnierzy TSW (co jest zbieżne z danymi NIK) oraz 7 tys. żołnierzy służby kandydackiej, czyli w trakcie procesu szkolenia. Łącznie dało to liczbę 157 tys. żołnierzy, o 6 960 mniej, niż podawało MON. Można się tylko domyślać, że te 6 960 to żołnierze DZSW pozostający w służbie na koniec 2022 roku, o których w roczniku GUS jednak wprost nie wspomniano.
GUS podał dodatkowo, podział żołnierzy zawodowych na poszczególne korpusy i tak, z łącznie 118,3 tys. żołnierzy zawodowych, generałów było ok. 100, oficerów starszych 9,9 tys., oficerów młodszych 11,6 tys., chorążych i podoficerów 46,0 tys., a szeregowych 50,7 tysiąca.
Podsumowując, można przyjąć, że stan Wojska Polskiego na koniec 2022 roku obejmował 164 000 żołnierzy, w tym:
- 114 040 żołnierzy zawodowych (poza WOT),
- 4 300 żołnierzy zawodowych WOT,
- 7 000 żołnierzy służby kandydackiej (w trakcie szkolenia),
- 31 700 żołnierzy TSW,
- 6 960 pozostałych żołnierzy, prawdopodobnie DZSW i aktywnej rezerwy.
Dane dotyczące liczebności Wojska Polskiego m.in. w 2015 roku i 2022 roku opublikowane przez Główny Urząd Statystyczny. Źródło: GUS/"Mały Rocznik Statystyczny Polski 2023".
Według tego samego źródła, na koniec 2015 roku Wojsko Polskie liczyło: 96 222 żołnierzy zawodowych (w tym generałów było 87, oficerów starszych 9 926, oficerów młodszych 9 789, chorążych i podoficerów 36 944, a szeregowych 39 476), 2 635 żołnierzy służby kandydackiej oraz 12 455 żołnierzy Narodowych Sił Rezerwowych (NSR). Razem zatem, na koniec 2015 roku Wojsko Polskie liczyło 111 312 żołnierzy, a nie 95 000, jak na infografice prezentował resort obrony.
W rezultacie należy stwierdzić, że w latach 2015-2022 Wojsko Polskie zwiększyło się łącznie o 52 688 żołnierzy, w tym wzrost dotyczył 22 118 żołnierzy zawodowych, 31 700 żołnierzy TSW oraz żołnierzy w procesie szkolenia, a spadek 12 455 żołnierzy NSR. W przypadku żołnierzy zawodowych jest to zatem wzrost o 23%, a żołnierze TSW zastąpili (w znacznie większej liczbie) żołnierzy zlikwidowanej NSR.
Jeśli chodzi o deklarowaną liczbę 175 tys. „żołnierzy pod bronią” (pojęcia tego nie ma w żadnych przepisach prawnych) na początku lipca br. to wiadomo, że 37 tys. z nich powinni stanowić żołnierze WOT (zawodowi i TSW), o czym poinformowano 21 lipca tego roku. Pozostałe 138 tys. to łącznie: żołnierze zawodowi (poza WOT), żołnierze służby kandydackiej (w trakcie szkolenia), żołnierze DZSW i aktywna rezerwa. Jak wygląda aktualny podział na ww. rodzaje służby resort obrony jednak dotąd nie informował.
W tym miejscu warto dodać, że w budżecie na 2023 roku ustalono limit żołnierzy zawodowych na poziomie 125 651, w tym 4 860 w ramach WOT oraz limit żołnierzy TSW na poziomie 38 000, a żołnierzy DZSW na poziomie do 25 000. Założono również finansowanie 6 020 żołnierzy zawodowych w okresie kształcenia, 3 580 żołnierzy DZSW w okresie kształcenia oraz 15 000 żołnierzy aktywnej i pasywnej rezerwy.
Warto także zastanowić się ile żołnierzy zawodowych liczyły Wojska Lądowe w 2015 roku, na koniec 2022 roku i ile mają liczyć tym roku. Informacji takich MON również nie podaje, jednak w decyzjach budżetowych na poszczególne lata możemy znaleźć planowane limity żołnierzy zawodowych w podziale na Rodzaje Sił Zbrojnych, które są zazwyczaj bliskie realnym poziomom uzyskiwanym na koniec roku. I tak limit Wojsk Lądowych na 2015 rok wyznaczony był na 47 193 żołnierzy, w 2022 roku na 53 939 żołnierzy, a w 2023 roku na 59 106 żołnierzy. Ponieważ w 2022 roku w decyzji budżetowej zakładano finansowanie 115 500 żołnierzy zawodowych, a realnie na koniec roku osiągnięto poziom 118 370 żołnierzy, czyli o 2 870 żołnierzy więcej, na potrzeby niniejszej analiz możemy przyjąć, że ta nadwyżka w całości dotyczyła Wojsk Lądowych. Oznacza to, że na koniec 2022 roku było do 56 809 żołnierzy zawodowych Wojsk Lądowych. W porównaniu do 2015 roku jest to wzrost o nie więcej niż 9 616 żołnierzy.
Przyjmując te dane, policzmy ilu średnio żołnierzy zawodowych Wojsk Lądowych przypada na dywizje Wojsk Lądowych.
W 2015 roku mieliśmy trzy dywizje Wojsk Lądowych tj.: 11. Lubuską Dywizję Kawalerii Pancernej, 12. Szczecińską Dywizję Zmechanizowaną i 16. Pomorską Dywizję Zmechanizowaną. Na jedną dywizję przypadło zatem 15 731 żołnierzy zawodowych.
Na koniec 2022 roku istniały już cztery dywizje Wojsk Lądowych, poza ww. doszła 18. Dywizja Zmechanizowana (nadal w trakcie formowania), a żołnierzy zawodowych Wojsk Lądowych było do 56 809. Na jedną dywizję przypadło zatem ich średnio mniej niż 14 202.
W 2023 roku podjęto decyzję o rozpoczęciu formowania 1. Dywizji Piechoty Legionów, co podniosło liczbę dywizji do pięciu. Jeśli na koniec 2023 roku osiągnięta zostanie planowana liczebność 59 106 żołnierzy, to na jedną dywizję będzie przypadło już tylko 11 821 żołnierzy zawodowych Wojsk Lądowych. Jeśli jednak do liczby żołnierzy zawodowych, dodamy żołnierzy DZSW, to wskaźnik ten wzrośnie, ale nie wiadomo o ile, bo nie znamy planowanej liczby żołnierzy DZSW w Wojskach Lądowych.
O ile zatem liczebność żołnierzy zawodowych w latach 2015-2022 wzrosła o ok. 23%, to uśredniony poziom ukompletowania dywizji Wojsk Lądowych, w związku z decyzją o rozpoczęciu formowania dwóch nowych dywizji, na koniec 2023 roku może zmaleć nawet o 25%. Sytuację tę mogą poprawiać żołnierze DZSW, ale trzeba pamiętać, że ich służba trwa tylko rok i istotne będzie, ilu z nich zdecyduje się kontynuować służbę już jako żołnierze zawodowi.
Warto także przypomnieć, że zgodnie z deklaracjami MON 1. Dywizja Piechoty Legionów powinna liczyć ponad 30 tys. żołnierzy. Można zakładać, że podobną docelową liczebność powinny mieć „wschodnie” dywizje 16. i 18., natomiast dywizje znajdujące się na zachodzie Polski (11. i 12.), mogą mieć nieco mniejszą liczebność. Teraz porównajmy do tych liczb średnie ukompletowanie dywizji na koniec 2022 roku wynoszące do 14 202 żołnierzy… Do docelowego ukompletowania brakuje zatem ok. drugie tyle.
Przy sześciu docelowych dywizjach można szacować, że Wojska Lądowe powinny liczyć w czasie pokoju ok. 160-170 tys. żołnierzy zawodowych i DZSW (cztery wschodnie dywizje po 30 tys., dwie zachodnie dywizje po 20-25 tys.), a na koniec 2022 roku było ich ok. 60 tysięcy. Brakuje zatem ponad 100 tysięcy (!) żołnierzy, a do tego dla tych dywizji należy zapewnić również stosowne rezerwy osobowe. Jeśli w ciągu siedmiu ostatnich lat udało się podnieść liczbę żołnierzy zawodowych Wojsk Lądowych o nie więcej niż 10 tys. żołnierzy, to ilu lat będzie potrzeba aby tę liczbę zwiększyć o 100 tysięcy? Wprowadzenie DZSW może nie wystarczyć, do osiągnięcia tego celu.
O ile zatem wzrost liczebności Wojska Polskiego w latach 2015-2022 niewątpliwie jest faktem (łącznie o 52 688 żołnierzy), to duża część tego wzrostu przypada na nowo sformowane Wojska Obrony Terytorialnej (36 000 żołnierzy zawodowych i TSW) - co warto docenić, ale wzrost liczy żołnierzy zawodowych (poza WOT) o 17 818 żołnierzy nie jest już tak imponujący szczególnie, że w liczbie tej prawdopodbnie mniej niż 10 tysięcy to żołnierze zawodowi Wojsk Lądowych.
Uzyskany wzrost mógł częściowo zapewnić niezbędne kadry dla nowej 18. Dywizji Zmechanizowanej, jednak decyzja o rozpoczęciu formownia kolejnych dwóch dywizji może doprowadzić do istotnego obniżenia poziomu ukompletowania obecnych czterech dywizji, szczególnie w zakresie oficerów i podoficerów z doświadczeniem, czego skutkiem może być obniżenie zdolności operacyjnych tych dywizji.
W obecnej sytuacji wzrostu zagrożeń dla bezpieczeństwa Polski dążenie do wzrostu liczebności Wojska Polskiego oraz formowanie nowych jednostek Wojsk Lądowych to działania niewątpliwie konieczne. Ważne jednak, aby były one ze sobą ściśle skoordynowane czasowo. Jeśli się tak nie stanie, podejmowane decyzje o formowaniu jednocześnie wielu nowych jednostek i powiększaniu istniejących mogą przynieść więcej szkody niż pożytku.
Nie mniejszym problemem będzie wyposażenie nowo formowanych jednostek w niezbędny sprzęt wojskowy, ale to temat na odrębną analizę.
Tomasz Dmitruk
